phytophthora in tomaat

Phytophthora is het ergste wat een tomatenliefhebber kan overkomen. De ziekte is in staat om een prachtig tomatengewas dat volhangt met grote groene vruchten binnen een à twee weken in een waardeloze puinhoop te veranderen. De ziekte treed op bij onze buiten geteelde tomaten, als het in de zomer veel regent. Wat valt er tegen te doen? Voorkomen is altijd beter dan genezen:

Phytophthora infestans in vruchten

Een nieuwe ziekte?
Een regenachtige periode van een à twee weken in de zomer is voldoende om een uitbraak van tomatenziekte (Phytophthora infestans) te weeg te brengen. Dit is hetzelfde organisme dat de aardappelziekte veroorzaakt. Vroeger was phytophthora minder bekend bij de teelt van buitentomaten. Waarschijnlijk is met de introductie van nieuwe aardappelrassen uit zuid-amerika een nieuwe phytophthora-variant meegekomen, die zich geslachtelijk kan vermeerden. Daardoor is de parasiet veel flexibeler geworden, past zich gemakkelijk en sneller aan aan bestaande pesticiden en rassen en infecteert ook andere nachtschadeachtigen zoals tomaat. Ook in aardappel is de schade door de parasiet sterk toegenomen.

Wat is Phytophthora?
Phytophthora is een zogenaamde oömyceet, een organisme dat op een schimmel lijkt. Phytophthora vermenigvuldigd zich o.a. door middel van sporen. Deze sporen kunnen lang in de bodem aanwezig blijven (minstens drie jaar) en infecteren de plant o.a. via opspattend regenwater. Ook via de wind kunnen de sporen echter verspreid worden. De sporen moeten wel op blad terecht komen dat nat is en ook enkele uren nat blijft. Dan vind besmetting plaats die na enkele dagen op het blad te zien is in de vorm van ronde bruine vlekken (zie foto). Daarna worden de stengels aangetast en tenslotte de vruchten. Koele en natte omstandigheden in de zomer bevorderen het optreden van Phytophthora, boven de 25 graden stopt de infectie.

Maatregelen
De belangrijkste en meest afdoende maatregel die we kunnen nemen tegen Phytophthora is het droog houden van de planten, het liefst door middel van een simpel afdak. Een kasje kan ook, maar dan moeten we ook goed ventileren om de luchtvochtigheid laag te houden.
Een andere weg is die van de rassen met enige weerstand tegen de ziekte. Er zijn geen rassen met absolute resistentie, maar wel rassen met goede weerstand. In Duitsland en Oostenrijk is een (kwalitatieve) klassificatie in zwang die inzicht geeft in hoe een infectie met Phytophthora kan verlopen en wat we ons mogen voorstellen van een soort met hoge weerstand.

1 - zeer goede weerstand, we verliezen hooguit hier en daar een blaadje of een vrucht.

2 - goede weerstand, na het verwijderen van aangetaste delen weinig opbrengstverlies.

3 - bevredigend - de plant sterft niet af en er is nog een opbrengst.

4 - voldoende - de plant is sterk beschadigd maar er is nog wat te oogsten.

Zie de website van Helmut Pummer.

Beginnende phytophthora infestans besmetting in tomaten blad

De soort Murmel en hybride Phylovita bleken een goede resistentie in Nederland te hebben (klasse 1 - 2007, 2008).

Tomatenplantjes die in de tuincentra worden aangeboden, zijn meestal bedoeld voor de kas en hebben geen weerstand tegen Phytophthora. We kunnen wel zelf variëteiten zaaien met weerstand, sommige fabrikanten bieden resistente rassen of hybriden aan. De claims op de zakjes zaad worden echter zelden waargemaakt - zie teeltverslag tomaat 2008 voor een teeltverslag van 4 resistente hybriden en 3 echte soorten. Ook geënte planten zijn niet zonder meer resistent tegen de ziekte.

Een goede gewasverzorging kan ook helpen om de schade door de parasiet te beperken:

Kies een open en zonnige standplaats.

Houd een ruim plantverband aan (minstens 70 x 70 cm).

Snoei het onderste blad zodra het kan, dan kan de wind onder de planten door en droogt de grond sneller op.

Houd de grond los en verwijder al het onkruid.

Verwijder altijd direct de aangetaste plantendelen. Gooi ze niet op de composthoop.

Pas vruchtwisseling toe; verbouw tomaten elk jaar op een andere plek.

Zorg dat een afdak zo ruim is dat de tomaten niet nat worden. Let er bij een kas op dat die voldoende geventileerd wordt, zodat er geen condens op de bladeren komt. Er is ook plastic folie te verkrijgen waar een enkele tomatenplant in verpakt kan worden (tomatenzakken). Bij gebruik van dit spul moeten we er ook op letten dat het plastic niet strak om de plant zit, de bladeren moeten zo weinig mogelijk in contact komen met het plastic.

Een geheel nieuwe manier om Phytophthora te bestrijden is met behulp van UV-licht. Het bedrijf Clean-Light ontwikkeld lampen die licht van een specifieke golflengte uitzenden. Dit licht is dodelijk voor schimmels, maar niet voor andere organismen. Er is een hobbykit op de markt voor kleinschalig gebruik. Zie verkoopadressen en hobbykit info.

Phytophthora infestans in tomaten stengels

Zaden van tolerante rassen zijn o.a te koop bij de duitste zadenhandel Potschke.

De duitse tomatenliefhebber Reinhard Kraft verzamelt soorten van over de hele wereld en let daarbij ook op de resistentie tegen Phytophthora (in het Duits "Kraut- und Braunfäule").