De moestuin in november

In november is het groeiseizoen echt ten einde. Nu is het tijd om de late gewassen te oogsten en te beginnen met opruimen.

Oogsten
Gewassen als sluitkolen, winterpenen, pastinaken, rode bieten en selderijknollen moeten nu geoogst worden. Maak de kolen of wortels schoon en bewaar ze op een vorstvrije droge plaats. Wortels en knollen zijn lang houdbaar in een kistje of kuip met vochtig zand. Let er bij het afsnijden van het loof op dat het groeipunt in leven blijft - snijd dus niet tot in de wortel zelf. Voor sluitkolen is het belangrijk om de steel plus wortel intact te laten bij de oogst. Je kunt ze vervolgens aan de steel aan een balk hangen. Ze drogen zo wel wat sneller uit, maar zullen niet gaan schimmelen.
Enkele gewassen kunnen de hele winter onbeschermd blijven staan, bv. boerenkool, eeuwig moes, winterprei, knoflook, veldsla en winterpostelein. Artisjok planten blijven ook op hun plek staan, maar moeten tegen de ergste vorst beschermd worden met stro, noppenfolie of ander materiaal. Topinamboerknollen kunnen de hele winter in de grond blijven en naar behoefte geoogst, al is dat natuurlijk wat lastig als de grond stijf bevroren is.

De laatste pastinaken mogen eruit.

Zaaizaad
Het is nu ook een goed moment om eventueel nog wat zaden te oogsten die we volgend jaar weer willen zaaien. Zelf zaai ik bijvoorbeeld altijd wel wat bijzondere tomaatjes, en in november is het de laatste kans om nog wat vruchtjes over te houden.


Onderhoud overblijvende gewassen
Asperge, rabarber, aardbei en brave hendrik zijn overblijvende gewassen die winterhard zijn en gewoon op dezelfde plek kunnen blijven staan. Oud blad kan nu beter verwijderd worden - het gaat toch verloren.
Een aardbeienbed kan wel aardig wild worden. Het is nu een goed moment om de zaak weer te herorganiseren. Zoek het liefst een nieuwe plek en plant daar de jonge planten uit. Ruim het oude bed op.

Grond bewerken
Spit de grond voor de winter om. Doe dat bij voorkeur als het een aantal dagen droog is geweest, dat werkt vooral op grond met klei veel prettiger. Laat de kluiten grof, ze hoeven nu nog niet fijn gemaakt te worden. Spitten voor de winter heeft als voordeel dat de vorst goed op de kluiten kan inwerken. De grond 'verweert' hierdoor meer, waardoor meer voedingsstoffen beschikbaar komen. We winnen hierdoor dus wat aan bodemvruchtbaarheid.
Het maken van een fijn zaaibed, of frezen van de grond is beter in het voorjaar.

Snoeien
November is meestal nog niet ideaal om houtige gewassen te snoeien, omdat de sapstroom nog niet helemaal tot rust is gekomen.
Van zomerframbozen, bramen en taybessen mogen echter de uitgebloeide stengels bij de grond afgeknipt worden, als dat nu nog niet gebeurd is.

Compost
De composthoop kan in deze periode lekker aangevuld worden met alle gewasresten uit de moestuin. Maak grote stengels wel kleiner voor ze op de hoop gaan. Zichtbaar zieke of aangetaste gewasresten (met bv aardappelziekte of roest) gooien we liever in de kliko.
Een composthoop is makkelijk te maken: sla 4 stokken in de grond en span daar gaas omheen, of maak 4 pallets aan elkaar in een vierkant. Wil je geen composthoop maken, denk dan niet al te moeilijk en maak gewoon een hoop van gewasresten in een lege plek in de moestuin. Zorg dat er geen grote stukken stengel in zitten, en keer (meng) de hoop een paar keer in de loop van het najaar (zie compost). De verteerde compost kan in het voorjaar verspreid en ingespit worden. De locatie van de hoop kan extra vruchtbaar zijn omdat veel voedingsstoffen inmiddels vanuit de hoop de bodem zijn ingespoeld. Op zo'n plek kunnen we best een plant zetten die veel voeding nodig heeft, bv een courgette of pompoen.

Documenteren
Het is handig om nu een plattegrondje van de moestuin te maken en op te schrijven wat we verbouwd hebben op welk stukje land. In januari/februari kunnen we daar gebruik van maken bij de planning voor het nieuwe seizoen.

Een verwilderd aardbeibed dat schreeuwt om een opknapbeurt.

zie ook de moestuin in december.
zie ook de moestuin in januari.
zie ook de moestuin in februari.